Iets over de telegrafie in Nederland

Iemand die een telegram wilde versturen moest zijn mededeling op het telegraafkantoor afgeven. Er waren diverse typen aanbiedingsformulieren in gebruik. Ook was het mogelijk het bericht per post naar het telegraafkantoor te sturen, per brief of briefkaart (vroeger vonden toch regelmatiger buslichtingen plaats) of telefonisch door te geven. De mededeling werd vervolgens met een morseapparaat overgegeseind. De kosten van het overseinen konden kontant of in rekening­courant (met maandelijkse facturering) worden betaald.

Tussen 1877 en 1920 waren telegramzegels in gebruik, die op de aanbiedingsformulieren, brieven of (achterzijde van) briefkaarten werden geplakt, ter vooruitbetaling van de seinkosten. De zegels dienden geplakt te worden op het telegramformulier dat de afzender op het kantoor der Rijkstelegrafie aanbood, de zogenoemde minuut. Na aanbieding vernietigde de ambtenaar de zegels middels doorboring c.q. het aanbrengen van een stempel (vanaf 1911), controleerde de zegels op echtheid en doorkruiste ze dan met een blauw potlood of inkt en seinde het bericht vervolgens over naar het kantoor bij of in de woonplaats van de geadresseerde. De minuut werd tenminste 15 maanden op het kantoor bewaard, waarna deze werd vernietigd.
Tussen 1889 en 1902 werden de telegramzegels van de formulieren vóór de vernietiging afgeknipt en verkocht via de Rijksveilingen. Gebruikte zegels van 25 cent, pas uitgegeven in 1903, en zegels met een dagtekenstempel, voorschrift voor onbruikbaarmaking vanaf 1911, kunnen derhalve niet op reguliere wijze in handen van verzamelaars zijn gekomen. Er zijn geen originele, volledige aanbiedingsformulieren met telegramzegels in verzamelaarshanden bekend. Wel enkele kwitanties. Formulieren bestemd voor de geadresseerde (zie hierna) met daarop telegramzegels zijn altijd vervalsingen.

De ambtenaar op het telegraafkantoor aan de andere kant van de lijn schreef het bericht op een daartoe gebezigd formulier. Later plakte hij een strookje met het bericht op het formulier. Het formulier werd vervolgens door eigen bestellers van de Rijkstelegrafie bezorgd. We kunnen enkele hoofdtypen van deze formulieren onderscheiden, te weten: Telegrammen die in een enveloppe bij de geadresseerde werden bezorgd; telegramvouwbladen die met een sluitzegel werden dichtgeplakt; kaarttelegrammen en gelukwenstelegrammen. Geld kon men ook doen betalen via een telegrafische postwissel.
Was een telegram telefonisch door de afzender opgegeven, dan werd per post een afschrift aan deze afzender gezonden.

De Rijkstelegrafie, later onderdeel van de PTT geworden, en de Posterijen werkten veel met elkaar samen. Vaak zaten beide diensten in hetzelfde gebouw. De post bezorgde in de beginjaren wel telegrammen op plaatsen buiten het bestelgebied van de Rijkstelegrafiebestellers. De Rijkstelegrafie bezorgde ook expressestukken ten behoeve van de post.